Fobia społeczna jest coraz częściej spotykanym zaburzeniem psychicznym, które, jak sama nazwa wskazuje, objawia się przede wszystkim w sytuacjach społecznych zmuszających osobę do kontaktu z obcymi, ale także znajomymi sobie osobami. Wbrew pozorom problem ten dotyczy nie tylko publicznych wystąpień i lęku przed przemówieniami, ale realnej i silnej niechęci do różnego rodzaju sytuacji społecznych.
Jedzenie w towarzystwie, rozmowa przez telefon, zakupy w zatłoczonym sklepie, załatwianie spraw w urzędach czy jazda taksówką to tylko niektóre z problemów, z jakimi na co dzień zderzają się pacjenci cierpiący na fobię społeczną. Jakie są jej objawy i jak przebiega leczenie fobii społecznej?
Czym jest fobia społeczna – najczęstsze objawy
Klasyczne przypadki fobii społecznej to doskonale znane wielu osobom kłopoty ze swobodną rozmową w gronie obcych ludzi, stres przed wystąpieniami publicznymi czy trudności w załatwianiu podstawowych spraw urzędowych. Fobii społecznej nie należy mylić jednak ze zwyczajną tremą będącą naturalnym odruchem ludzkim – osoby cierpiące z powodu fobii społecznych odczuwają realny lęk w związku z sytuacjami wymagającymi kontaktów z drugą osobą i często lęki te prowadzą do poważnych zaburzeń, a nawet objawów fizycznych w postaci drżenia rąk, kołatania serca czy nawet wrażenia całkowitego osłabienia.
Wiele osób cierpiących z powodu fobii społecznych obawia się, że ich zachowania będą krytykowane, a same objawy stresu zauważone i również wyśmiewane. Lęki napędzają się w ten sposób wzajemnie pogłębiając jedynie problem i osoba, często świadoma swojego problemu i braku racjonalnych powodów do takiego myślenia nie potrafi samodzielnie przezwyciężyć swojej niechęci. Z czasem dochodzi nawet do sytuacji, w których odczuwany lęk przed sytuacją społeczną pojawia się na długo przed nastaniem wydarzenia. Mowa tu o tzw. lęku antycypacyjnym, który jest już bardzo wyraźną wskazówką do skorzystania z psychoterapii.
Czym jest lęk antycypacyjny?
Lęk antycypacyjny pojawia się, gdy osoby cierpiące na fobię społeczną zaczynają obawiać się sytuacji zanim te nadejdą – niepokój związany z określonym wydarzeniem może nastąpić kilka godzin, dni, a nawet tygodni wcześniej i powodować w skrajnych przypadkach problemy z normalnym funkcjonowaniem człowieka do czasu zakończenia zaplanowanego wydarzenia.
Warto nadmienić w tym miejscu, że lęk antycypacyjny nie musi dotyczyć wydarzeń dużego kalibru, jak choćby wspomnianych już wystąpień publicznych, uczestnictwa w konferencji czy firmowej delegacji – zdarzają się przypadki, w których osoby odczuwające silny lęk przed zwyczajną rozmową przez telefon obawiają się jej tak bardzo, że będą odkładać ją w czasie do ostatniej możliwej chwili i utrwalać swój lęk, nigdy go nie przezwyciężając.
Przyczyny i leczenie fobii społecznej
Fobia społeczna jest jednym z doskonale znanych i zbadanych przez psychologów i psychoterapeutów zaburzeń i choć trudno jednoznacznie ustalić przyczyny pojawienia się fobii społecznej, metody jej leczenia są opracowane dość dobrze. Podstawą jest tu solidna psychoterapia uwzględniająca przyczyny i objawy fobii społecznych zdiagnozowane specyficznie dla konkretnego pacjenta i skupiająca się na przezwyciężeniu nieracjonalnych lęków.
Rola psychoterapii poznawczo- behawioralnej w leczeniu fobii społecznej jest znacząca – to właśnie próba nauki nowych wzorców zachowania i reagowania na określone sytuacje przynosi najlepsze rezultaty w walce z doświadczanymi, często od dzieciństwa, lękami społecznymi. Podczas pracy z psychoterapeutą pacjent uczy się prawidłowego reagowania na określone bodźce i doświadczane przez niego sytuacje, wyobrażając je sobie i dążąc do przekształcenia negatywnych reakcji ciała i umysłu w prawidłowe schematy myślowe.
Fobia społeczna może być dość silnie zakorzeniona w psychice pacjenta i zdarza się, że leczenie w formie psychoterapii wymaga dodatkowego wsparcia ze strony farmakoterapii. Skierowania pacjentów po psychoterapii do psychiatry nie zdarzają się w każdym przypadku, ale czasami są konieczne w celu zatrzymania określonych reakcji organizmu na bodźce i umożliwienia skuteczniejszej pracy pacjenta podczas psychoterapii.
Fobia społeczna może prowadzić w skrajnych przypadkach do nerwicy, innych zaburzeń lękowych oraz głębokiej depresji. Rozważenie psychoterapii nie powinno być dla pacjenta powodem do wstydu, a jedynie próbą szukania pomocy i skutecznego leczenia problemu, który znacząco ogranicza funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie i często wykonywanie z pozoru prostych, codziennych czynności.